Tiểu đường tuýp 1 và 2 khác nhau ở điểm nào?

Trong số các loại tiểu đường, tiểu đường tuýp 1 và tiểu đường tuýp 2 là hai dạng chính, mỗi loại có nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị khác nhau. Bài viết này, Vitaligoat  Diabetic Việt Nam sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa tiểu đường tuýp 1 và 2, từ đó có thể nhận biết dấu hiệu bệnh sớm và có biện pháp phòng ngừa cũng như điều trị hiệu quả.

Tổng quan bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường, hay đái tháo đường (ĐTĐ), là một bệnh lý mạn tính với đặc điểm chính là rối loạn chuyển hóa đường trong cơ thể. Tại Việt Nam, hơn 5 triệu người đang sống chung với căn bệnh này, chiếm tỷ lệ cao nhất trong khu vực Đông Nam Á.

Theo nghiên cứu của Bộ Y tế năm 2015, tỷ lệ mắc bệnh trong độ tuổi từ 18-69 là 4,1%, với thêm 3,6% dân số được chẩn đoán là tiền đái tháo đường. Những con số này là dấu hiệu cảnh báo rõ ràng về gánh nặng bệnh tật và nguy cơ biến chứng của ĐTĐ trong cộng đồng.

Tiểu đường được chia thành hai loại chính: ĐTĐ type 1 và ĐTĐ type 2, với mỗi loại có cơ chế bệnh sinh và cách điều trị khác nhau. ĐTĐ type 1 là kết quả của quá trình tự miễn dịch phá hủy tế bào beta của tuyến tụy, dẫn đến thiếu hụt insulin tuyệt đối. Trong khi đó, ĐTĐ type 2 thường phát triển do sự kết hợp giữa kháng insulin và suy giảm chức năng tế bào beta theo thời gian.

Cả hai loại đều có nguy cơ cao dẫn đến các biến chứng mạch máu lớn và nhỏ, bao gồm bệnh tim mạch, suy thận, mù lòa, và tổn thương thần kinh. Điều này làm cho việc kiểm soát chặt chẽ lượng đường huyết trở thành yếu tố then chốt trong quản lý bệnh, nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ biến chứng.

Quản lý bệnh tiểu đường đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm thay đổi lối sống, sử dụng thuốc, và theo dõi liên tục các chỉ số đường huyết. Việc chẩn đoán chính xác và phân loại đúng loại tiểu đường không chỉ giúp cá nhân hóa phác đồ điều trị mà còn tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

Tiểu đường tuýp 1 là gì?

Tiểu đường tuýp 1, còn gọi là tiểu đường phụ thuộc insulin, là một dạng bệnh tiểu đường xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Điều này dẫn đến việc cơ thể không thể sản xuất đủ insulin để kiểm soát lượng đường trong máu.

Tiểu đường tuýp 2 là gì?

Tiểu đường tuýp 2, còn gọi là tiểu đường không phụ thuộc insulin, là dạng bệnh tiểu đường phổ biến nhất. Nó xảy ra khi cơ thể không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả, dẫn đến tình trạng kháng insulin. Theo thời gian, tuyến tụy có thể không sản xuất đủ insulin để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, dẫn đến lượng đường trong máu cao.

Các tiêu chí giúp so sánh tiểu đường tuýp 1 và 2

Để hiểu rõ về tiểu đường tuýp 1 và 2, chúng ta có thể so sánh qua các tiêu chí sau

Nguyên nhân

Tiểu đường tuýp 1 là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận diện nhầm và tấn công các tế bào beta trong tuyến tụy – những tế bào chịu trách nhiệm sản xuất insulin. Kết quả là cơ thể không thể sản xuất đủ hoặc không sản xuất được insulin, dẫn đến sự gia tăng đột ngột và không kiểm soát được lượng đường trong máu.

Mặc dù nguyên nhân chính xác gây ra phản ứng tự miễn này chưa rõ ràng, các yếu tố di truyền và môi trường, bao gồm các tác nhân virus, được cho là đóng vai trò quan trọng.Tiểu đường tuýp 2, ngược lại, thường liên quan đến tình trạng kháng insulin. Ở trạng thái này, các tế bào của cơ thể không phản ứng hiệu quả với insulin, dẫn đến việc tuyến tụy phải sản xuất nhiều insulin hơn để duy trì mức đường huyết ổn định. Khi tuyến tụy không thể theo kịp nhu cầu tăng cao này, lượng đường trong máu tăng lên.

Sự phát triển của tiểu đường tuýp 2 có liên quan chặt chẽ với lối sống, bao gồm thói quen ăn uống, hoạt động thể chất và tình trạng béo phì. Các yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là trong các gia đình có tiền sử mắc bệnh.

Độ tuổi thường gặp

Tiểu đường tuýp 1 thường được chẩn đoán ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhưng người lớn cũng có thể mắc bệnh này, mặc dù ít phổ biến hơn. Việc phát hiện sớm bệnh ở trẻ em rất quan trọng, vì các triệu chứng có thể xuất hiện và tiến triển rất nhanh, yêu cầu sự can thiệp y tế ngay lập tức.

Tiểu đường tuýp 2 phổ biến hơn ở người trưởng thành, đặc biệt là những người trên 35 tuổi. Tuy nhiên, với xu hướng gia tăng của lối sống ít vận động và chế độ ăn uống không lành mạnh, ngày càng nhiều trẻ em và thanh thiếu niên cũng bị chẩn đoán mắc tiểu đường tuýp 2. Điều này đáng báo động vì trẻ em bị tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ cao hơn về các biến chứng trong tương lai.

Các triệu chứng khởi phát

Tiểu đường tuýp 1 có các triệu chứng khởi phát rõ rệt và đột ngột, bao gồm khát nước dữ dội, đi tiểu nhiều, mệt mỏi, và giảm cân không rõ nguyên nhân. Các triệu chứng này có thể xuất hiện trong vài tuần và nếu không được điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể nhanh chóng tiến triển đến tình trạng nhiễm toan ceton – một biến chứng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng.

Tiểu đường tuýp 2, mặt khác, phát triển một cách âm thầm và dần dần. Nhiều bệnh nhân không có triệu chứng trong giai đoạn đầu của bệnh, hoặc các triệu chứng nhẹ như mệt mỏi, mờ mắt, và vết thương khó lành có thể bị bỏ qua. Bởi vì triệu chứng tiểu đường tuýp 2 không rõ ràng, nhiều người chỉ được chẩn đoán khi bệnh đã tiến triển và có những biến chứng nghiêm trọng.

 

Yếu tố nguy cơ

Tiểu đường tuýp 1 có một yếu tố nguy cơ chủ yếu là di truyền. Người có người thân trực tiếp (cha mẹ hoặc anh chị em) mắc bệnh có nguy cơ cao hơn phát triển tiểu đường tuýp 1. Mặc dù các yếu tố môi trường, chẳng hạn như phơi nhiễm virus, cũng được xem là có thể kích hoạt bệnh, nhưng vai trò của chúng vẫn chưa được xác định rõ ràng.

Tiểu đường tuýp 2 có nhiều yếu tố nguy cơ, trong đó lối sống đóng vai trò quan trọng. Các yếu tố như béo phì, thiếu vận động, chế độ ăn uống nhiều đường và chất béo, cùng với lão hóa, làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển tiểu đường tuýp 2. Ngoài ra, yếu tố di truyền và tiền sử gia đình cũng là những yếu tố nguy cơ không thể bỏ qua.

Biến chứng nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton là một biến chứng cấp tính thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1. Do thiếu insulin, cơ thể không thể sử dụng glucose làm nguồn năng lượng chính, thay vào đó, nó chuyển sang đốt cháy chất béo, dẫn đến sự tích tụ của các cetone – các axit gây độc cho cơ thể. Nếu không được điều trị kịp thời, nhiễm toan ceton có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.

Tiểu đường tuýp 2 hiếm khi dẫn đến nhiễm toan ceton, bởi vì ở giai đoạn đầu của bệnh, cơ thể vẫn có thể sản xuất đủ insulin để ngăn ngừa tình trạng này. Tuy nhiên, nếu bệnh tiến triển mà không được kiểm soát, các biến chứng khác, chẳng hạn như tình trạng tăng đường huyết không ceton, có thể xuất hiện.

Chỉ số C-peptid

C-peptid là một chỉ số sinh học quan trọng được sử dụng để đánh giá khả năng sản xuất insulin của tuyến tụy. Ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1, mức C-peptid thường rất thấp hoặc không có do sự thiếu hụt hoàn toàn insulin. Ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, mức C-peptid có thể nằm trong khoảng bình thường hoặc giảm, phản ánh tình trạng kháng insulin hoặc suy giảm chức năng tuyến tụy theo thời gian.

Phòng ngừa bệnh

Hiện tại, tiểu đường tuýp 1 không có phương pháp phòng ngừa hiệu quả, do đây là bệnh tự miễn với yếu tố di truyền chiếm phần lớn. Các nghiên cứu đang tiếp tục để tìm hiểu về nguyên nhân và phương pháp dự phòng, nhưng cho đến nay, không có biện pháp cụ thể nào có thể ngăn ngừa được bệnh.

Tiểu đường tuýp 2 có thể được phòng ngừa hoặc trì hoãn khởi phát bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh. Điều này bao gồm chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ và ít đường; duy trì trọng lượng cơ thể lý tưởng; thường xuyên tập thể dục; và tránh các thói quen có hại như hút thuốc lá. Sự thay đổi tích cực trong lối sống không chỉ giúp ngăn ngừa tiểu đường tuýp 2 mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.

Phương pháp điều trị đúng với mỗi loại tiểu đường

Điều trị tiểu đường là một quá trình dài hạn nhằm giúp kiểm soát lượng đường trong máu và ngăn ngừa biến chứng. Phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào loại tiểu đường.

Tiểu đường tuýp 1 là một bệnh tự miễn dịch, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào beta trong tuyến tụy, gây ra sự thiếu hụt insulin hoàn toàn. Do đó, việc điều trị tiểu đường tuýp 1 luôn bao gồm việc bổ sung insulin từ bên ngoài. Insulin có thể được cung cấp thông qua các mũi tiêm hoặc qua bơm insulin.

Bên cạnh đó, người bệnh cần phải kiểm tra đường huyết thường xuyên và điều chỉnh liều insulin dựa trên lượng thức ăn, mức độ hoạt động và các yếu tố khác. Chế độ ăn uống cân bằng và hoạt động thể chất đều đặn cũng là những yếu tố quan trọng trong quản lý bệnh, giúp duy trì mức đường huyết ổn định và ngăn ngừa các biến chứng.

Khác với tuýp 1, tiểu đường tuýp 2 thường xảy ra do cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (kháng insulin) hoặc không sản xuất đủ insulin để duy trì mức đường huyết bình thường. Điều này có nghĩa là cơ thể vẫn có khả năng sản xuất insulin, nhưng không đủ để đáp ứng nhu cầu.

Phương pháp điều trị cho tiểu đường tuýp 2 thường bắt đầu với việc thay đổi lối sống, bao gồm cải thiện chế độ ăn uống, tăng cường hoạt động thể chất, và giảm cân nếu cần thiết. Những thay đổi này có thể giúp tăng cường hiệu quả của insulin tự nhiên trong cơ thể.

Nếu những biện pháp này không đủ để kiểm soát đường huyết, thuốc uống như metformin hoặc các loại thuốc kích thích sản xuất insulin có thể được kê đơn. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, người bệnh tuýp 2 cũng có thể cần dùng insulin để kiểm soát đường huyết.

>>>Xem thêm:

• Tiểu đường là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Kết luận

Hiểu rõ sự khác biệt giữa tiểu đường tuýp 1 và tiểu đường tuýp 2 là rất quan trọng để bạn có thể nhận biết sớm các triệu chứng, phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả. Dù là tiểu đường tuýp 1 hay tuýp 2, việc quản lý bệnh tiểu đường là một quá trình dài hạn và yêu cầu sự chú ý liên tục. Hãy luôn theo dõi sức khỏe của bản thân và tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ để có phương pháp điều trị phù hợp nhất.